„Modernizm, socrealizm, socmodernizm, postmodernizm. Przewodnik po architekturze Krakowa XX wieku” – to pierwszy przewodnik po Krakowie, który zamiast oprowadzać nas po utartych szlakach turystycznych przenosi nas w świat architektonicznych nowoczesnych stylów. Już pierwsze spotkanie z książką może przekonać nawet najwybredniejszego fana architektury, że nie wszystkie drogi prowadzą na Wawel.
Ponad dwie dekady temu Andrzej Sikorowski i Grzegorz Turnau śpiewali „Nie przenoście nam stolicy do Krakowa”…
Najnowsza książka Instytutu Architektury utwierdza nas tylko w przekonaniu, że dawna stolica Polski, to nie tylko zabytki znane z czasów Jagiellonów, ale również znakomita architektura z XX wieku. Podróż wytyczona przez autorów przewodnika może być nie tylko interesującą wycieczką po Krakowie jakiego nie znacie, ale przede wszystkim po architekturze, której nie powstydziłoby się żadne miasto w Polsce, a nawet na świecie.
Jeszcze kilka lat temu architektoniczna spuścizna z czasów peerelu nie cieszyła się zbytnią sympatią Polaków. Potwierdzeniem tego są losy choćby warszawskiego Supersamu, czy kina Moskwa, które wyburzono prawie trzy dekady temu w Warszawie. Rozebrane budynki zastępowano często wątpliwej jakości budowlami, które powoli ustępują miejsca nowym inwestycjom.
Podobne losy miał podzielić krakowski hotel Cracovia. Modernistyczny budynek wybudowano w latach 1960–1965 według projektu Witolda Cęckiewicza dla Polskiego Biura Podróży „Orbis”. Zespół hotelu „Cracovia” i kina „Kijów” został wpisany do rejestru zabytków w 2016. Do 2011 należał do Grupy Hotelowej Orbis. Od 2016 własność Muzeum Narodowego w Krakowie.
Gmach udało się ocalić przed wyburzeniem, a niedawno rozpisano konkurs architektoniczny na jego modernizację. W dawnynym hotelu mieścić ma się Muzeum Architektury i Designu.
Ale autorzy książki poza wytyczeniem tras archispacerów po Krakowie snują wciągającą opowieść stuletnich zmagań architektów i urbanistów.
Prowadzą Czytelnika przez skomplikowane i burzliwe dyskusje architektów nad rozwojem Krakowa i jego dynamicznymi zmianami, które przyszły z XX wiekiem. Już w pierwszej dekadzie ubiegłego wieku miasto przestało się mieścić się w obrębie historycznego centrum. Błyskawiczny rozwój wymusił jego rozbudowę poza murami fortecznymi wzdłuż współczesnych Alei Trzech Wieszczów.
Początki XX wieku i lata międzywojnia zapisały się w historii architektury miasta jako czasy wielkiego przełomu. Kraków stał się stolicą regionu, co potwierdzają liczne monumentalne gmachy z tego okresu zdają się ten status potwierdzać. Warto wspomnieć choćby budynek Biblioteki Jagiellońskiej, czy gmach Muzuem Narodowego.
W przewodniku znalazły się też miejsca znane z historii powojennej Polski. Socrealistyczne gmachy wybudowane w latach 1949-1956 w Nowej Hucie m.in. Centrum Administracyjne Kombinatu, zabudowa Placu Centralnego, Teatr Ludowy.
Niektóre z nich, mieszkańcy Warszawy mogą kojarzyć z zabudową znaną z naszego miasta, choćby MDM przy placu Konstytucji, czy Muranów. Powstały one w tym samym czasie i projektowano je w duchu socrealizmu. Ale po śmierci Stalina do łask ponownie wrócił modernizm.
Tak jak w Warszawie, równiez w Krakowie, w modernistycznym duchu budowano głównie obiekty użyteczności publicznej wspominane wcześniej kino „Kijów” (1962–1967), hotele „Cracovia” i „Forum”, kościół Matki Bożej Królowej Polski „Arka Pana”, oraz galeria wystaw BWA „Bunkier Sztuki”, a także biurowce Biprostal oraz Biprocemwap.
Dziś w Krakowie toczą się rozmowy na temat przyszłości miasta. Urbaniści i miejscy urzędnicy dyskutują m.in. na temat budowy metra czy dzielnicy z wieżowcami powyżej 150 metrów wysokości. Czy powstaną? Tego, nie wiadomo.
Kraków jest drugim pod względem wielkości miastem w Polsce i jego rozwój o kolejne dzielnice jest nieunikniony.
Przewodnik jest znakomitą lekturą dla miłośników architektury, ale również dla osób, które chcą poznać inne oblicze Krakowa, które dotąd nie gościło w wykazie turystycznych atrakcji. Takie książki jak ta potwierdzają, że po latach niełaski architektura modernistyczna, czy socrealistyczna znajdują swoje zasłużone miejsce w historii Polski.
Eseje wprowadzające do tras po nowoczesnym Krakowie napisali Michał Wiśniewski, Marta Karpińska, Dorota Leśniak-Rychlak, Dorota Jędruch, a notki o miejscach: Aneta Borowik, Kamila Twardowska, Michał Wiśniewski, Magdalena Smaga, Dorota Jędruch, Marta Karpińska.
Masz newsa? Interesujesz się inwestycjami w Warszawie? Pisz do nas na adres: redakcja@nowawarszawa.pl Śledź nas na bieżąco na Facebooku.
