Nowym właścicielem budynku dawnego Szpitala Dziecięcego im. Bersohnów i Baumanów w Warszawie zostało Muzeum Getta Warszawskiego. Marszałek Adam Struzik oraz dyrektor muzeum Albert Stankowski podpisali umowę zakupu nieruchomości
Celem Muzeum Getta Warszawskiego jest upowszechnianie wiedzy o historii getta warszawskiego i innych dzielnic zamkniętych utworzonych przez Niemców w całej Polsce podczas II wojny światowej. Jak zaznacza marszałek Adam Struzik, utworzenie w budynku przy ul. Siennej Muzeum Getta Warszawskiego to godne zwieńczenie historii tego miejsca. – Przekazujemy budynek Muzeum Getta Warszawskiego w symbolicznym czasie, w 80. rocznicę zamknięcia granic getta warszawskiego. Jestem przekonany, że muzeum będzie przypominać o losach Narodu Żydowskiego i warszawiaków oraz przestrzegać przed nienawiścią – dodaje marszałek.
Muzeum Getta Warszawskiego zostało powołane w marcu 2018 roku. – Pomysł lokalizacji wystawy stałej w Szpitalu Bersohnów i Baumanów towarzyszył nam od samego początku. To wyjątkowy świadek historii warszawskich Żydów. Upamiętniamy i ratujemy zabytek – mówi Albert Stankowski i przypomina, że ufundowany przez rodziny żydowskich filantropów Bersohnów i Baumanów w drugiej połowie XIX wieku szpital, w czasie okupacji znalazł się na terenie getta warszawskiego. W trudnych do wyobrażenia warunkach, w obliczu niedostatku żywności i leków, personel szpitala starał się ratować życie pacjentów. Prowadzono tu badania nad chorobą głodową, a po zakończeniu wojny, kiedy w budynku znalazł swoją siedzibę Centralny Komitet Żydów w Polsce, analizowano ocalałe dokumenty z Archiwum Ringelbluma.
Muzeum Getta Warszawskiego to instytucja w organizacji. Głównym zadaniem zespołu jest opracowanie wystawy stałej. Muzeum prowadzi także działalność edukacyjną, oferując warsztaty dla nauczycieli i przewodników oraz lekcje dla uczniów. Wśród działań na rzecz pamięci jest organizacja wydarzeń rocznicowych, między innymi w rocznicę rozpoczęcia tzw. Wielkiej Akcji, wybuchu powstania w getcie i zamknięcia granic getta. Muzeum zaprasza także na wystawy plenerowe.
W październiku 2020 roku został ogłoszony przetarg na „Opracowanie dokumentacji projektowej dla inwestycji: „Budowa Muzeum Getta Warszawskiego” wraz z projektem stałej wystawy, uzyskanie wymaganych uzgodnień i decyzji administracyjnych oraz pełnienie nadzoru autorskiego”. Muzeum Getta Warszawskiego pracuje również nad budowaniem kolekcji i gromadzeniem artefaktów, które będą eksponowane na wystawie stałej. W listopadzie Instytut Pamięci Narodowej przekazał w depozyt naszej instytucji oryginał Raportu Stroopa. W ten sposób zainaugurowana została kampania “Zbieramy, budujemy, pamiętamy”.
Historia budynku dawnego Szpitala Bersohnów i Baumanów
Ufundowanie szpitala było inicjatywą rodziny Bersohnów i Baumanów. Senior rodu Majer Bersohn testamentem z 1872 roku ustanowił fundusz na założenie szpitala. Następnie w dzieło fundacji zaangażowali się synowie Majera – Mathias i Jan – oraz córka Paulina wraz z mężem Salomonem Baumanem. Budynek szpitala wzniesiono w latach 1876-1878 według projektu Artura Goebla. Mimo iż powstał on z myślą o leczeniu dzieci wyznania mojżeszowego, od początku pomocy medycznej udzielano dzieciom bez względu na wyznanie. Z inicjatywy rodziny Dawidsonów, w 1899 roku powstał tu także pawilon okulistyczny (budynek przy ul. Siennej 60). Podczas I wojny światowej właśnie w tym budynku urządzony został przez Justynę Bershon lazaret. Budynek główny funkcjonował wówczas jako oddział zakaźny i dysponował 143 łóżkami. Po wojnie z powodu trudności finansowych doszło do zamknięcia szpitala. Ponowne uruchomienie placówki było możliwe m.in. dzięki zaangażowaniu dr Anny Braude-Hellerowej, Towarzystwa Przyjaciół Dzieci oraz Gminy Żydowskiej. W latach 1924-1930 gmach główny został rozbudowany według projektu Henryka Stifelmana. Ponadto w latach 1928-1935 w szpitalu działała szkoła Pielęgniarstwa Dziecięcego wraz z internatem.
Z chwilą wybuchu II wojny światowej zakład włączono w struktury szpitalnictwa stołecznego. Szpital szczęśliwie unikał pożaru, zaś do listopada 1940 roku znalazł się na terenie południowej części getta warszawskiego. Walka z głodem i epidemią tyfusu plamistego wymagała niezwykłej ofiarności i zaangażowania personelu szpitalnego. W październiku 1941 roku w szkole przy ul. Leszno 80 uruchomiono filię szpitala. Działalność Szpitala Dziecięcego im. Bersohnów i Baumanów w dotychczasowej siedzibie zakończyła się 10 sierpnia 1942 roku wraz z zamknięciem małego getta. W tym czasie, po przeniesieniu szpitala do filii, w budynkach przy ul. Siennej i Śliskiej umieszczono siedzibę Instytutu Higieny Dziecięcej, zaś w sierpniu 1944 roku udzielano tu pomocy rannym powstańcom Zgrupowania AK Chrobry II.
Podczas wojny budynki szpitala zostały prawie w 60 proc. zniszczone. W 1946 roku nieruchomość wróciła w ręce Fundacji Bersohnów i Baumanów, zaś Centralny Komitet Żydów Polskich uzyskał możliwość użytkowania poszpitalnych nieruchomości.
W 1952 roku nieruchomość przeszła na własność miasta, a obiekty ponownie przeznaczono na cele medyczne – uruchomiono w nich Szpital Zakaźny, który funkcjonował tu przez kolejnych 60 lat. W 1999 roku nieruchomość z mocy prawa stała się własnością samorządu województwa. Do 2014 roku działał tu Wojewódzki Szpital Zakaźny im. Dzieci Warszawy – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Warszawie. Stan techniczny zabytku nie pozwalał na dalsze wykorzystanie go w taki sposób.
Miłka Skalska, rzeczniczka prasowa I kierownik Działu Komunikacji MGW
fot. MGW/Magdalena Jonas-Poławska
