Warszawa konsekwentnie realizuje działania poprawiające jakość powietrza. Wymiana taboru komunikacji miejskiej, ekodotacje czy systematyczne kontrole pieców to tylko niektóre z narzędzi, które pomagają stolicy w walce o czyste powietrze. Efekty działań już są widoczne.
Obwieszczenie Ministra Środowiska z wykazem miast i wartością wskaźnika średniego narażenia na pył PM 2,5
Wskaźnik średniego narażenia obliczany jest jako trzyletnia średnia krocząca ze średnich rocznych stężeń pyłu PM 2,5. Wartość tego wskaźnika w 2016 r. dla Warszawy to 22 μg/m3, a został on obliczony na podstawie stężeń z lat 2014-2016. Oznacza to, że jakość powietrza kolejny rok z rzędu się poprawiła. W roku 2012 było to 26,6 μg/m3 PM 2,5, w 2013 – 25 μg/m3 PM 2,5, w 2014 – 24 μg/m3 PM 2,5, a dwa lata temu – 23 μg/m3 PM 2,5.
Wysokie stężenia zanieczyszczeń – ostrzeganie i alarmowanie
W grudniu 2015r roku Rada m.st. Warszawy przyjęła Plan Gospodarki Niskoemisyjnej a wraz z nim wdrożono procedurę informowania mieszkańców w sytuacji pogarszającej się jakości powietrza. Pierwszy raz działania informacyjne podjęto dokładnie rok później (w połowie grudnia 2016r.). Wtedy poza komunikatem dla mieszkańców wprowadzona została również bezpłatna komunikacja miejska. Dzięki współpracy ze specjalistami w zakresie jakości powietrza oraz jej wpływu na zdrowie ostrzeżenia do mieszkańców są przekazywane w przypadku prognoz wskazujących na możliwość przekroczenia kolejnego dnia dobowych stężeń pyłu PM10 wynoszących 100 μg/m3. Dodatkowo w tym sezonie pojawią się również informacje o poziomach stężeń wynoszących powyżej 80 μg/m3 – adresowane do grup szczególnego ryzyka.
Trzeba podkreślić, że alerty w zawiązku z przekroczeniem poziomów informowania i alarmowania określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu ogłaszane są już po wystąpieniu przekroczeń poprzedniego dnia. W Warszawie ostrzeżenia są wydawane na kolejny dzień tak, aby umożliwić mieszkańcom zaplanowanie aktywności z uwzględnieniem stanu jakości powietrza.
Warszawski Indeks Powietrza (WIP)
– Trwają ostatnie testy. Do końca października Warszawski Indeks Powietrza powinien zostać przez nas odebrany, a następnie udostępniony mieszkańcom – zapewnia Michał Olszewski, wiceprezydent m.st. Warszawy. – WIP nie będzie jednak tylko narzędziem informacyjnym dla warszawiaków. Będziemy go również wykorzystywać, jako wskaźnik dzięki, któremu podejmować będziemy krótkoterminowe działania mogące szybko poprawić jakość powietrza. Mam tu na myśli m.in. wprowadzenie bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską czy zmywanie ulic.
Zgodnie z umową, podpisaną z Politechniką Warszawską, prace nad uruchomieniem Warszawskiego Indeksu Powietrza powinny zakończyć się do końca października. WIP będzie miał kilka zadań. Przede wszystkim w prosty i czytelny sposób ma informować mieszkańców o aktualnym i prognozowanym stanie jakości powietrza a także przekazywać zalecenia co do zachowania w przypadku podwyższonego stężenia zanieczyszczeń w powietrzu.
– Chcemy, aby mieszkańcy mieli rzetelną informację. W Internecie dostępnych jest wiele aplikacji, które w różnym stopniu przedstawiają, ale też często interpretują – zgodnie z wolą ich twórców – wyniki ogólnodostępnych pomiarów jakości powietrza. Warszawa będzie miała swoje narzędzie – opracowane przez naukowców – dzięki, któremu mieszkańcy wiedzieć będą jak jest naprawdę i jak powinni się zachować – tłumaczy wiceprezydent Olszewski.
Należy zaznaczyć, że w poprzednim sezonie grzewczym Warszawa również informowała mieszkańców o prognozowanych, podwyższonych stężeniach pyłu PM10 w powietrzu przy przekroczeniach aż o połowę mniejszych niż wskazane w rozporządzeniu Ministra Środowiska jako poziom informowania. Informacje te były rozsyłane do mieszkańców za pośrednictwem wiadomości sms (Warszawski System Powiadomień), komunikatów w aplikacji Warszawa 19115 oraz informacji zamieszczanych na portalu społecznościowym Facebook. Informacje i zalecenia trafiały również do placówek oświatowych i opiekuńczych.
Warszawski Indeks Powietrza poza podniesieniem świadomości warszawiaków w kwestiach związanych z jakością i zanieczyszczeniami powietrza pozwoli również podejmować krótkoterminowe działania mogące szybko wpłynąć na jakość powietrza. Wśród tego typu reakcji należy wymienić m.in. wprowadzenie bezpłatnych przejazdów komunikacją miejską, skierowanie na ulice polewaczek czy wydanie komunikatów z apelem o zaprzestanie spalania drewna w kominkach.
W pierwszym etapie WIP będzie korzystał z wyników pomiarowych prowadzonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, ale już teraz planowana jest rozbudowa systemu o czujniki, które zakupi m.st. Warszawa. W tym sezonie grzewczym planowane jest przeprowadzenie pilotażowych pomiarów w oparciu o wybrane urządzenia. Dzięki rozbudowie systemu czujników możliwe będzie wiarygodniejsze i dokładniejsze określanie miejsc, gdzie poziom przekroczeń występuje faktycznie – dziś na całym obszarze Warszawy działają zaledwie cztery takie urządzenia Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska.
– Będziemy motywować i wspierać rozwój Warszawskiego Indeksu Powietrza. Jako radni, reprezentanci mieszkańców poszczególnych części Warszawy cichlibyśmy, aby sieć mierników objęła całą stolicę. Dzięki temu będziemy mogli nie tylko precyzyjnie określić źródła zanieczyszczeń, ale także skuteczniej im przeciwdziałać – mówi Ewa Malinowska-Grupińska, przewodnicząca Rady m.st. Warszawy.
Czyste powietrze dla najmłodszych warszawiaków
Równolegle do prowadzenia działań długofalowych, Warszawa poszukuje nowych rozwiązań w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniami dla grup szczególnie narażonych na zanieczyszczenia.
Do takich osób należą małe dzieci, które są grupą szczególnie podatną na choroby układu oddechowego. Do warszawskich żłobków i przedszkoli uczęszcza łącznie ponad 55 tys. dzieci. Większą część dnia w miesiącach zimowych, spędzają w budynkach. Pomimo rezygnacji z aktywności na dworze w dniach, w których zanieczyszczenia powietrza osiągają wysokie poziomy, dzieci nadal są narażone na zanieczyszczenia, które przedostają się do budynków.
Warszawscy Radni zobowiązali Prezydenta m.st. Warszawy do wprowadzenia do wybranych placówek m.st. Warszawy – żłobków i przedszkoli urządzeń oczyszczających powietrze. Zakup urządzeń poprzedzi ich specyfikacja, którą m.st. Warszawa przygotuje w oparciu o rekomendacje ekspertów i naukowców z Politechniki Warszawskiej. Rekomendacje będą zawierać również obszary, na których placówki powinny zostać wyposażone w takie urządzenia.
Ekodotacje
Władze Warszawy widząc problem tzw. niskiej emisji, wspierają i będą wspierać działania zmierzające do wyeliminowania źródeł opalanych węglem w sektorze komunalnym na terenie miasta i metropolii. Miasto już dziś czyni starania zmierzające do całkowitego zaprzestania używania kotłów opalanych węglem.
– Między innymi, dlatego nie jest możliwe uzyskanie dotacji na modernizację kotłowni polegającą na montażu kotłów węglowych, nawet, jeśli spełniają one wymagania ekoprojektu albo są klasy 5. Dofinansowywane mogą być jedynie te inwestycje, które prowadzą do zastąpienia kotła węglowego ciepłem sieciowym albo gazowym – tłumaczy Aleksandra Gajewska, radna i wiceprzewodnicząca Komisji Ochrony Środowiska Rady m.st. Warszawy i dodaje – Warto podkreślić, że dofinansowanie udzielane jest nie tylko w przypadku podłączenia obiektu do sieci gazowej, ale również do instalacji zasilanej z przydomowego zbiornika. Pozwala to na wyeliminowanie spalania węgla nawet na obszarach, gdzie nie dociera sieć ciepłownicza i gazowa.
1 września, rozpoczęła się druga edycja naboru wniosków na modernizację kotłowni połączoną z likwidacją kotłów i pieców węglowych.
Rok 2017 jest pierwszym, w którym tzw. ekodotacje przyznawane są na modernizację kotłowni. Znaczna część remontów jest już w trakcie realizacji – 284 inwestycji spośród 399 wniosków. Inwestycje związane z wymianą pieców prowadzone są również przez instytucje i jednostki budżetowe m.st. Warszawy. W tym roku będzie to 17 inwestycji, które zostały wsparte kwotą ponad 671 tys. złotych.
Warto przypomnieć, że do ochrony powietrza przyczyniają się również inwestycje polegające na montażu urządzeń umożliwiających wykorzystanie lokalnych źródeł energii odnawialnej czy unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest. Dlatego też m.st. Warszawa wspiera system ekodotacji również te przedsięwzięcia. Tylko w 2017 roku na wsparcie realizacji tych projektów przeznaczonych zostało blisko 15 milionów złotych.
Dopłaty do różnicy w kosztach ogrzewania
Zgodnie ze stanowiskiem Rady Miasta ze stycznia br., Warszawa przygotowuje zasady udzielania wsparcia w postaci dopłat do zwiększonych kosztów ogrzewania, skierowane do mieszkańców o niższym statusie dochodowym, którzy zdecydowali się na wymianę kotłów na paliwa stałe na urządzenia opalane paliwem gazowym lub podłączenie budynku do sieci ciepłowniczej. Projekt takiego rozwiązania zostanie przedstawiony pod obrady Rady Miasta st. Warszawy.
Kampania #Oddychaj Warszawo
Istotnym elementem działań nakierowanych na poprawę jakości powietrza jest skuteczne informowanie i edukowanie mieszkańców Warszawy. Kluczowe jest aby dotrzeć z informacjami o możliwości częściowego sfinansowania inwestycji ze środków m.st. Warszawy do zainteresowanych, ale też zwiększyć świadomość oraz zachęcić do wspólnych działań wszystkich mieszkańców stolicy. W tym celu od grudnia 2016 roku prowadzona jest kampania #Oddychaj Warszawo. Do promocji zmiany zachowań („Komunikacja miejska to najlepszy wybór”, „To czym palisz ma znaczenie”), jak i możliwości uzyskania dotacji wykorzystywane są m.in. ekrany w pojazdach komunikacji miejskiej i na stacjach metra, wielkoformatowe plakaty, reklamy na tyłach autobusów oraz materiały publikowane w prasie lokalnej, ogólnopolskim dzienniku, a także na dedykowanym profilu Facebook „Zielona Warszawa”. Ważnym elementem kampanii jest również kolportaż ulotek, który odbywa się na terenie dziewięciu dzielnic stolicy najbardziej narażonych na zjawisko niskiej emisji – materiały trafiają bezpośrednio do skrzynek pocztowych mieszkańców, którzy wg analiz wyników prac nad tzw. „mapą potencjalnych źródeł niskiej emisji” nie są podłączeni do sieci ciepłowniczej lub gazowej. Kolejny etap działań informacyjnych i edukacyjnych prowadzony będzie przez przeszkolonych ekoedukatorów. Grupę docelową stanowić będą właściciele domów jednorodzinnych, które nie są podłączone do sieci gazowej lub sieci ciepłowniczej, w wybranych obszarach miasta najbardziej narażonych na występowanie niskiej emisji komunalnej. Wybór obszarów aktywności ekoedukatorów nastąpi również na podstawie analizy „mapy potencjalnych źródeł niskiej emisji”.
Kontrole Straży Miejskiej m.st. Warszawy
Od początku roku do połowy września strażnicy miejscy, w związku z podejrzeniem spalania odpadów (także w piecach domowych), interweniowali 5 834 razy. W wyniku przeprowadzonych interwencji ujawnionych zostało 567 naruszeń prawa, a w przypadku 335 sprawców tychże wykroczeń nałożone zostały mandaty karne o łącznej wysokości blisko 40 000 zł.
Oddział Ochrony Środowiska Straży Miejskiej prowadzi działania kontrolne przez cały rok. Funkcjonariusze prowadzą kontrole z własnej inicjatywy, a także przeprowadzając kontrole doraźne, sprawdzając sygnały, które wpływają od mieszkańców. Dużym ułatwieniem pracy strażników jest pięć specjalistycznych radiowozów/mobilnych laboratoriów. Pojazdy wyposażone są m.in. w nowoczesny sprzęt pomiarowy i obserwacyjny, który pozwala strażnikom skutecznie namierzać „trucicieli”.
Bardzo istotne jest, że warszawscy strażnicy nie ograniczają się jedynie do sprawdzenia palenisk pod kątem spalania odpadów komunalnych. Kontrole rozpoczynają się od weryfikacji w jaki sposób dany podmiot gospodaruje odpadami, czy została złożona deklaracja, czy odpady są zgodnie z nią segregowane. Stwierdzone w tym zakresie nieprawidłowości są jedną z przesłanek wskazujących, że może również dochodzić do spalania odpadów i często znajduje to potwierdzenie w trakcie dalszych czynności kontrolnych.
Oprócz działań egzekwujących przepisy, strażnicy miejscy kładą duży nacisk na edukację i informowanie mieszkańców w zakresie gospodarki odpadami – informują, tłumaczą wątpliwości, wyjaśniają, czym można palić w piecach, a co jest zabronione.
Rozwój komunikacji publicznej i sieci dróg rowerowych
Stolica działa także na rzecz poprawy efektywności energetycznej poprzez budowę ekologicznego transportu publicznego. Na ulicach kursują już hybrydy, autobusy elektryczne i gazowe, a pociągi i tramwaje wykorzystują energię odzyskiwaną podczas hamowania. Do 2030 r. o liczba autobusów o napędzie konwencjonalnym w transporcie miejskim zostanie zmniejszona o połowę. Tylko w 2017 roku w Warszawie pojawią się 154 nowe autobusy – w tym 20 elektrycznych i 5 hybrydowych. W przyszłym roku stolica planuje pozyskać 180 pojazdów w tym 50 nisko lub zeroemisyjnych. By zachęcić mieszkańców do korzystania z komunikacji miejskiej w obrębie dużych inwestycji i remontów wytyczane są buspasy przywilejujące autobusy. Tak stało się w ubiegłym roku na Bemowie Woli przy budowie II linii metra, a także w tym roku w Al. Jerozolimskich – równoległym ciągu komunikacyjnym do remontowanej linii kolejowej. Obecnie trwają analizy, które umożliwią wytyczenia w 2018 roku buspasa w al. Wilanowskiej.
Systematycznie też wzrasta popularność roweru, jako środka transportu po Warszawie. Przez ostatnie dwa lata ruch rowerowy w stolicy wzrósł o ok. 40 proc. Potwierdzają to dane z Warszawskiego Pomiaru Ruchu Rowerowego 2017. Obecnie w stolicy jest ponad 500 kilometrów dróg rowerowych, w 2017 wybudowano już 16 kilometrów, a w budowie jest kolejnych 40. Codziennie po ulicach Warszawy porusza się około 75 tysięcy rowerzystów. Niesłabnącą popularnością cieszy się również Warszawski Rower Publiczny Veturilo. Obecnie jego system składa się z 343 stacji i ponad 5002 rowerów. W ciągu 5 lat swojego działania jednoślady Veturilo wypożyczono już ponad 11 milionów razy, a obecnie zarejestrowanych jest ponad 400 tysięcy użytkowników systemu.
Uchwała antysmogowa
Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Marszałka Województwa, w październiku br. planowane jest przedłożenie pod obrady Sejmiku Województwa Mazowieckiego projektu uchwały antysmogowej, tak by mogła wejść w życie jeszcze w listopadzie br.
Należy przypomnieć, że zapisy zawarte w uchwale to m.in. efekt działań podjętych przez Miasto Stołeczne Warszawa i gminy Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego. Już w marcu ubiegłego roku stolica wspólnie z gminami metropolii warszawskiej wystąpiła do Przewodniczącego Sejmiku Województwa Mazowieckiego z apelem o opracowanie i przyjęcie przedmiotowej uchwały.
– Mając na uwadze uwarunkowania społeczne, Warszawa uznała za uzasadniony zaproponowany w projekcie uchwały antysmogowej kompromis pomiędzy dążeniem do poprawy jakości powietrza a kosztami ekonomicznymi wprowadzenia całkowitego zakazu spalania paliw stałych – tłumacz Michał Olszewski, wiceprezydent m.st. Warszawy i dodaje – Istotne jest jednak, żeby kotły węglowe użytkowane były tylko w sytuacji, gdy niemożliwe jest zastosowanie innego źródła ciepła, w szczególności ciepła sieciowego lub gazu.
Stolica jednoznacznie wypowiedziała się natomiast przeciwko dopuszczeniu do spalania paliw z udziałem węgla o uziarnieniu 0-3 mm. Używanie takich paliw może powodować znaczącą emisję zanieczyszczeń nawet przy stosowaniu nowoczesnych urządzeń grzewczych. Problem mogłoby stanowić również kontrolowanie udziału takiego węgla w opale.
Uchwala Sejmiku nie wprowadza zakazu stosowania kominków a jedynie wymogi dla nich i ograniczenia w stosowaniu wilgotnego drewna. Miasto jednak już od dawna apeluje o zaniechanie stosowania kominków przy wysokich stężeniach zanieczyszczeń.
Ograniczenia w stosowaniu dmuchaw
Na początku września br. weszły w życie uchwały Sejmiku Województwa Mazowieckiego aktualizujące programy ochrony powietrza dla Warszawy. Dokumenty te, od 2018 r. sprawdzają „całkowity zakaz używania dmuchaw do sprzątania liści z chodników i trawników będących w zarządach dróg, gmin i województwa”. Dbając o właściwe wypełnianie zapisów uchwał w sierpniu i wrześniu odbyły się spotkania z burmistrzami dzielnic oraz dyrektorami biur i jednostek m.st. Warszawy podczas, których Michał Olszewski, wiceprezydent m.st. Warszawy poinformował wszystkich o obowiązku stosowania się do tych regulacji.
Warszawa konsekwetnie walczy z zanieczyszczeniami powietrza
Działania dotyczące poprawy jakości powietrza w Warszawie prowadzone są w trzech obszarach: energia, transport oraz zieleń. Ich finansowanie jest zapewnione dzięki podpisanemu w maju 2016 roku zarządzeniu Hanny Gronkiewicz-Waltz, Prezydent m.st. Warszawy zatwierdzającemu „Program inwestycyjny do Planu gospodarki niskoemisyjnej dla m.st. Warszawy”. Budżet Programu ma wartość 16 miliardów złotych.
Tylko w 2017 rok na ochronę środowiska przeznaczonych zostało ponad 2 miliardy złotych. Ponad 1,1 miliarda złotych z tej kwoty przeznaczonych jest na ochronę powietrza w Warszawie. Wśród realizowanych za te środki działań znajdują się m.in. rozbudowa II linii metra, zakup niskoemisyjnego taboru komunikacji miejskiej, rozwój infrastruktury rowerowej czy też letnie oczyszczanie ulic. Część z tych pieniędzy przeznaczona jest także na dopłaty do inwestycji polegających na wymianie starych pieców węglowych na nowoczesne źródła ciepła opalane gazem, a także na przyłączenia do warszawskiej sieci ciepłowniczej – opisane powyżej.
Systematycznie prowadzone jest również zazielenianie stolicy. Zgodnie z przyjętymi założeniami (przez Radę m.st. Warzsawy) do końca 2018 roku na ulicach stolicy powinno pojawić się łącznie 18 tys. nowych drzew. Pomoże w tym m.in. projekt #ZieloneUlice Warszawy, prowadzony przez Zarząd Zieleni m.st. Warszawy.
Foto: Light At Night/ Jakub Jurkowski
