Ranking Polskich Miast Zrównoważonych Arcadis porównuje 50 polskich miast pod kątem ich zrównoważonego rozwoju ocenianego w trzech obszarach: społecznym, środowiskowym i gospodarczym. Warszawa osiągnęła najlepszy wynik w rankingu ogólnym – zajęła 1. miejsce w sferze społecznej i gospodarczej, jednak w obszarze środowiska jest daleko w tyle – na 44. pozycji.
Arcadis opublikowała pierwszą edycję raportu Ranking Polskich Miast Zrównoważonych Arcadis, w którym porównała 50 największych polskich miast. Zestawienie przygotowano na podstawie 45 wskaźników, zgrupowanych w trzech obszarach: społecznym, środowiskowym i gospodarczym. Ranking ma na celu porównanie, które miasta i na jakich polach radzą sobie najlepiej. Opracowanie prezentuje ponadto ciekawe i innowacyjne projekty, dzięki czemu stanie się swoistym katalogiem dobrych praktyk dla władz miejskich.
Liderzy rankingu
W pierwszej trójce rankingu znalazły się kolejno Warszawa (1. miejsce), Toruń (2. miejsce) i Wrocław (3. miejsce). Stolica zawdzięcza pozycję lidera przede wszystkim wysokim ocenom w obszarze społecznym (1. miejsce) i gospodarczym (1. miejsce), gdyż w obszarze środowiska zajęła dopiero 44. miejsce. Podobny stopień rozwoju w poszczególnych obszarach wykazuje Wrocław (społeczeństwo – 3. miejsce, środowisko – 37. miejsce, gospodarka – 2. miejsce). Silna korelacja między dobrymi wynikami w obszarach gospodarki i społeczeństwa jest widoczna także w skali całego rankingu. Wyjątkiem jest tu Toruń, który podobnie zresztą jak Gorzów Wielkopolski, Jastrzębie-Zdrój i Olsztyn zachowuje równowagę między trzema obszarami zrównoważonego rozwoju (społeczeństwo – 14. miejsce, środowisko – 8. miejsce, gospodarka – 6. miejsce).
„Zaskakujące może być to, że czołówka rankingu nie jest zdominowana przez najbogatsze miasta, które mają do dyspozycji większe budżety na realizację swoich inwestycji. W pierwszej dziesiątce, z bardzo dobrymi wynikami, znalazły się miasta z województw o najniższym w Polsce PKB per capita: Lublin (5. miejsce), Rzeszów (8.) i Olsztyn (10.). Oznacza to, że dla miejskich decydentów równie istotne co budżet powinna być spójna i zrównoważona wizja rozwoju oraz śmiałość i konsekwencja w jej realizowaniu” – zauważa Anna Rusek, Dyrektor Pionu Środowiska w Arcadis.
Lublin, Rzeszów, Olsztyn i Białystok (miejsce 14.) to ośrodki miejskie cechujące się dużą różnorodnością kulturową, która ma swoje korzenie w obecności mniejszości narodowych. Lokalni decydenci uwzględnili tę różnorodność w strategiach rozwoju swoich miast, dając przykład jak z sukcesem wykorzystywać potencjał wynikający z uwarunkowań społecznych i historyczno-kulturowych.
Wpływ zmian administracyjnych i ustrojowych na zrównoważony rozwój miast
Pozycje w środkowej części rankingu zajęły głównie miasta średniej wielkości. Można dostrzec, że wśród nich znajduje się duża liczba byłych miast wojewódzkich sprzed reformy administracyjnej, np. Koszalin (18. miejsce), Legnica (24. miejsce), Suwałki (25. miejsce), Siedlce (27. miejsce), Tarnów (28. miejsce), Słupsk (29. miejsce) czy Nowy Sącz (30. miejsce), które po 1998 roku musiały na nowo zdefiniować swoje funkcje. Wyniki rankingu pokazują, że niektóre z nich odnalazły się w nowej rzeczywistości lepiej niż inne, a wpływ na to miał szereg czynników.
Ranking zamykają miasta, które zostały najbardziej dotknięte przez transformację po 1989 roku. Są to w dużej mierze miasta z województwa śląskiego – najliczniej reprezentowanej w zestawieniu części Polski (łącznie 15 miast). „Region ten został szczególnie dotknięty przez konieczność restrukturyzacji gospodarczej i spadek znaczenia ciężkiego przemysłu. Zbyt silne skupienie się tych miast na sferze gospodarczej w czasach poprzedniego ustroju sprawiło, że do dzisiaj zmagają się one z wieloma wyzwaniami. Z drugiej strony, bardzo często te ośrodki miejskie mają ciekawe i warte wyróżnienia pomysły na aktywizację społeczną mieszkańców, a także na rewitalizację zdegradowanych terenów” – komentuje Anna Rusek, Dyrektor Pionu Środowiska w Arcadis.
Przyszłość polskich miast
Jak pokazują wyniki Rankingu Polskich Miast Zrównoważonych Arcadis stopień rozwoju polskich miast w poszczególnych obszarach zrównoważonego rozwoju jest silnie zróżnicowany. Nie ma wątpliwości, że miasta, które są liderami regionów, powinny wyznaczać trendy w zakresie zrównoważonego korzystania z zasobów, szczególnie w odniesieniu do rozwiązań energooszczędnych oraz gospodarki niskoemisyjnej. Istotne znaczenie dla poszczególnych ośrodków ma także rozwój niskoemisyjnego transportu publicznego, pod kątem którego dużą szansę stwarza rządowy program rozwoju elektromobilności. Obecnie w kilku miastach Polski (między innymi w Warszawie, Krakowie, Jaworznie, Lublinie i Tychach) w użyciu jest kilkadziesiąt elektrobusów.
Istnieje jednak szereg zagrożeń dla dalszego zrównoważonego rozwoju polskich miast. Jednym z nich jest zjawisko eksurbanizacji, czyli tzw. rozlewania się ośrodków miejskich, które może mieć negatywny wpływ na dostęp mieszkańców do usług, opieki zdrowotnej, edukacji, administracji i komunikacji. Nie bez znaczenia jest także uszczelnianie metropolii (tzw. betonowanie) oraz zmiany klimatu wywołujące gwałtowne zjawiska pogodowe. Z tego powodu miasta coraz więcej uwagi poświęcają aktywnym działaniom z zakresu rozwoju błękitno-zielonej infrastruktury.
W perspektywie najbliższej przyszłości dla polskich miast największe znaczenie może mieć konieczność odnalezienia równowagi pomiędzy wszystkimi obszarami zrównoważonego rozwoju – gospodarką, społeczeństwem i środowiskiem. Stabilna gospodarka oraz świadome społeczeństwo stanowią podstawę do dokonania pozytywnych przemian w obszarze środowiska, w tym między innymi w kierunku zwiększenia udziału terenów zielonych w powierzchni miasta, które z jednej strony podniesie walory krajobrazowe, a z drugiej – istotnie wpłynie na jakość i komfort życia mieszkańców.
