Historia budowy Muzuem Sztuki Nowoczesnej sięga już prawie dwóch dekad. Przypominamy jak mógł wyglądać gmach tej instytucji na podstawie projektów, które zgłoszono na konkurs na siedzibę muzuem w 2007 roku.
18 lutego 2007 roku rozstrzygnięto konkurs na siedzibę Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, budynku, który ma stać się jednym z symboli stolicy. Zwycięzcą okazał się szwajcarski architekt Christian Kerez. Ostatecznie do realizacji żadnego z projektów konkursowych nie dosżło.
I nagroda w konkursie na projekt Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Autor: Christian Kerez Architect ETH\SIA, Szwajcaria. Fot. materiały prasowe konkursu, MSN
Nowe rozwiązania, proponowane obecnie przez Christiana Kereza, są wynikiem wielomiesięcznych konsultacji z dyrekcją Muzeum, ze środowiskiem artystów i architektów, a także spotkań z władzami i mieszkańcami Warszawy. Przez ten czas doprecyzowaniu ulegał program funkcjonalny budynku, co znajduje odbicie w prezentowanych obecnie planach.
Opisując koncepcję budynku, można odnieść się do trzech następujących motywów:
Budynek jako krajobraz
Przeżywanie architektury gmachu Muzeum będzie porównywalne do doświadczania krajobrazu naturalnego. Sprawi to horyzontalny charakter budynku, jego rozłożystość i monumentalność przyjętych rozwiązań. Wewnętrzna przestrzeń budynku, całkowicie unikalna, oferować będzie niepowtarzalne przeżycie. Różnorodne funkcje muzeum zostały maksymalnie zintegrowane – by z nich korzystać, publiczność będzie mogła całkowicie dowolnie wybierać własne trasy poruszania się po budynku, za każdym razem doświadczając inaczej zdefiniowanej przestrzeni. Spacer po Muzeum będzie swoistą przygodą, bowiem budynek, ze względu na swoje rozmiary i otwartość na miasto będzie oferować rozmaite widoki i perspektywy – zarówno na wnętrze, jaki na otoczenie gmachu.
Wnętrze/zewnętrze
Kolejnym kluczowym motywem, obecnym w koncepcji projektu jest odwrócenie napięcia pomiędzy wnętrzem a zewnętrzem budynku. W ostatnich dwudziestu latach w światowej architekturze muzealnej dominował trend tworzenia spektakularnych powłok, skrywających konwencjonalny układ białych pudeł pomieszczeń wystawowych. Budynek warszawski skoncentrowany jest na osiągnięciu wyjątkowego wnętrza. Elegancka, horyzontalna bryła gmachu Muzeum, współgrająca z modernistyczną zabudową otaczającą pl. Defilad jest wynikiem rozwiązań konstrukcyjnych, przyjętych w planowaniu wewnętrznej struktury budynku.
Muzeum na dynamicznej mapie miasta
Trzecim motywem koncepcji budynku jest jego integracja z centrum Warszawy i oddanie dynamicznego charakteru tej przestrzeni. Obecny, bardziej dynamiczny wyraz fasady oraz skompresowanie programu funkcjonalnego Muzeum spowodowało, że struktura budynku lepiej współgra z otaczającym ją, stale się zmieniającym miastem. Kontrastujące ze sobą dwa poziomy Muzeum – dolny, skonstruowany na siatce słupów i podzielony ścianami, i górny, będący wielką, pustą przestrzenią, przykrytą namiotem dachu, będą ściśle zintegrowane dzięki łączącym je amfiteatralnym schodom. Przeszklony parter, oferujący szeroką dostępność budynku z zewnątrz i ciąg okien na piętrze zapewnią zmienne i różnorodne widoki na miasto. A jednocześnie unikalne, monumentalne pomieszczenia dla sztuki, twórczych projektów i innowacyjnych działań edukacyjnych będą oferować optymalną przestrzeń publiczną, pobudzającą ciekawość i wyobraźnię i skłaniającą do interakcji.
Przegląd rozwiązań funkcjonalnych
Projekt ewoluuje w kierunku jak najgłębszej integracji przestrzeni ekspozycyjnych z przestrzeniami ogólnego użytku. Sztuka będzie widoczna i dostępna wprost z poziomu ulicy w obszernej galerii na parterze budynku, ulokowanej od strony ul. Marszałkowskiej. Przestrzeń wystawiennicza na parterze przeznaczona będzie na wystawy czasowe, adresowane do jak najszerszych grup odbiorców. To tu pokazywane będą wystawy „wielkich nazwisk” sztuki polskiej i światowej.
Przestronne lobby wejściowe, otwarte na ulicę Marszałkowską i pl. Defilad, otoczone będzie przez kawiarnię, księgarnie i audytorium, które służyć będzie jako sala przedstawień teatralnych, koncertów muzycznych i dużych spotkań o charakterze konferencyjnym. Na parterze znajdzie się także kolejna sala wystawiennicza, przeznaczona na projekty najmłodszego pokolenia artystów oraz tzw. „Galeria Warszawska”, otwarta na lokalne inicjatywy środowisk twórczych i na projekty interdyscyplinarne, wykraczające poza ramy sztuk wizualnych. Będzie tu także sala kinowa, mniejsza sala konferencyjna i otwarta na plac Defilad restauracja.
Górna kondygnacja pomieści olbrzymią salę „wielkich projektów”, ulokowaną wzdłuż ulicy Marszałkowskiej. W dochodzącej do 16 metrów wysokości przestrzeni, ze względu na siłę architektonicznego wyrazu będącej prawdziwą świątynią sztuki, realizowane będą wielkie wystawy rzeźbiarskie oraz projekty specjalne.
W zachodnim skrzydle miało znaleźć się się serce Muzeum, czyli ciąg galerii mieszczących kolekcję sztuki polskiej i międzynarodowej, a dalej za nimi znajdą się sale wystaw historycznych, poświęconych dziedzictwu różnych nurtów sztuki XX i XXI wieku. Natomiast projekty badawcze, polegające na eksploracji archiwaliów i dokumentacji (czego przykładem może być wystawa „Kiedy rano otwieram oczy, widzę film. Eksperyment w sztuce Jugosławii w latach 60. i 70.”, inaugurująca programową działalność Muzeum w jego siedzibie tymczasowej), znajdą miejsce w osobnej galerii, kończącej ciąg sal ekspozycyjnych.
Na końcu zachodniego skrzydła, w logicznym sąsiedztwie sal poświęconych badaniom nad sztuką, przewidziano bibliotekę i czytelnię Muzeum, połączona osobną klatką schodową z parterem budynku i z osobnym wejściem.
Integracja programu funkcjonalnego na dwóch kondygnacjach, przyjazny dla publiczności układ pomieszczeń wystawowych, edukacyjnych i rekreacyjnych, a także koncepcja dachu, który jest równocześnie i konstrukcją, i elewacją budynku – wszystkie te rozwiązania sprawiają, że koncepcja warszawskiego
II nagroda w konkursie architektonicznym na projekt Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Autorzy: Szaroszyk & Rycerski Architekci sp. z o.o., Piotr Szaroszyk (główny projektant), Mariusz Cendecki, Marcin Domitrz, Izabela Karlińska, Paweł Kwaśniak, Michał Mrówka, Jan Rycerski, Magdalena Starzak, Dorota Szaroszyk; Biuro Happold Polska sp. z o.o., Polska.
III nagroda w konkursie na opracowanie koncepcji architektonicznej projektu MSN. Autorzy: Atelier WW Architekten SIA, Szwajcaria.
Wyróżnienie specjalne. Autorzy: ALA Architects Ltd. Arkkitehtitoimisto ALA Oy, Juho Gronholm, Anti Nousjoki, Janne Terasvirta, Samuli Woolston, Finlandia; artysta Jarosław Kozakiewicz; Grupa 5 sp. z o.o., Roman Dziedziejko, Mikołaj Kadłubowski, Michał Leszczyński, Krzysztof Mycielski, Polska.
Wyróżnienie. Autorzy: Augustin Sebastian Rivera, Jorge Quesada Ordeig, Hiszpania. Koncepcja architektoniczna Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Opinia jury: Za próbę stworzenia nowego „landmarku” w otoczeniu PKiN.
Wyróżnienie honorowe. Autorzy: Planning & Consulting Anna Socha Polska: Anna Socha, Robert Kuzianik; Pro.Tec. O. Soc. Coop. a.r.l. Renato Rizzi (główny projektant) Robert Giacomo Da Vanzo, Roberto Rossetto, Andrea Rosetto, Alessandro Andreolli, Walter Pavanello, Lorenzo Sivieri, Alessia Lorenzoni, Daniel Tiozzio, Emiliano Forcelli, Petra Scorzato, Alessandro Bonadio, Alessia Levorato, Valentina Cendron, Ernst Struwing, Massimo Dona, Armando Mammino, Pietro Savorelli, Włochy.
Wyróżnienie. Autorzy: Steffen Lemmerzahl Architekt ETH\SIA, Szwajcaria. Konkurs na koncepcję architektoniczną Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
Wyróżnienie. Autorzy: K. Ingarden, J. Ewý – Architekci, Krzysztof Ingarden, Piotr Urbanowicz, Jacek Ewý; Piotr Hojda, Jakub Wagner, Sebastian Machaj, Justyna Kossowicz, Bartosz Haduch, Polska; Kengo Kuma and Associates, Kengo Kuma, Naomi Darling, Japonia. Fot. materiały konkursowe, Muzeum Sztuki Nowoczesnej
Wyróżnienie. Koncepcja budynku Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Autorzy: Dömges Architekten AG, Niemcy.
Wyróżnienie. Autorzy: Tectoniques – Alain Vargas Francja\Polska. Koncepcja architektoniczna nowej siedziby Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
Wyróżnienie. Autorzy: Jun Aoki & Associates, Jun Aoki, Marcel Peter, Satoko Hirata, Japonia; Artur Jasiński i Wspólnicy Biuro Architektoniczne sp. z o.o., Artur Jasiński, Katarzyna Leśnodorska, Polska. Koncepcja architektoniczna siedziby Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
Wyróżnienie. Autorzy: Snøhetta A\S, Robert Greenwood, Kjetil Traedal Thorsen, Ole Gustavsen, Norwegia. Koncepcja architektoniczna nowego budynku Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
Wyróżnienie. Autorzy: Stefan Westrych, Krzysztof Dyga, Polska; Manfredi Nicoletti, Luca Nicoletti, Fabrizio Pagliano Tajani, Laura Bertoni, Włochy. Koncepcja architektoniczna Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Wyróżnienie. Autorzy: Camilo Rebelo Arquitecto Unipessoal Lda., Camilo Rebelo, Susana Martins; Cristina Chican, Cláudio Reis, Bruno Guimaráes, Raquel Braz; G.O.P.-Gabinete de Organizaçäo e Projectos Lda. Jorge Amorim Nunes da Silva, Ana Silva, Portugalia. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Wyróżnienie. Autorzy: Adam Tyliszczak, Bartlomiej Martens; Mateusz Wójcicki, Jan Bagiński, Łukasz Świniarski, Paweł Kowalewski, Polska. Koncepcja architektoniczna Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Oba obiekty – muzeum i teatr zaprojektował amerykański architekt Thomas Phifer, wspierany przez polską pracownię APA Wojciechowski. W pasażu między budynkami pojawi się zieleń – kępa glediczji trójcierniowych.