Wystawa czasowa „Wokół nas morze ognia”, 11. edycja akcji Żonkile w sześciu miastach, warsztaty z Loesje, działania artystyczne w plenerze, spotkanie z Martínem Caparrósem, konferencje naukowe oraz liczne warsztaty edukacyjne to tylko część działań, które w 2023 roku organizujemy w ramach obchodów 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim.
19 kwietnia 2023 roku przypada 80. rocznica powstania w getcie warszawskim. W dniu wybuchu powstania, w święto Pesach, na terenie getta przebywało 50 tysięcy osób. Byli wśród nich 20-letni Mietek Pachter, 21-letnia Mira Piżyc i 11-letnia Helena Kuczer (Krystyna Budnicka). Nie należeli do bojowców – jak wielu innych mieszkańców oraz mieszkanek getta. Ich cichy opór był jednak tak samo ważny, jak ten z bronią w ręku. Co stało się z dziesiątkami tysięcy osób, które w trakcie powstania zeszły do podziemi i przez wiele dni pozostały nieuchwytne?
80. rocznica jest dla nas punktem wyjścia nie tylko do tego, by uczcić pamięć o osobach, które poniosły śmierć w getcie warszawskim, czy posłuchać opowieści ocalonych. Nasz program w 2023 roku pozwoli również przyjrzeć się krytycznie historii, a wreszcie – spojrzeć na współczesność i w przyszłość. Dokładnie tak, jak radził Marian Turski 27 stycznia 2020 roku. Przypomniał wówczas tak zwane XI przykazanie – przesłanie jego przyjaciela Romana Kenta: „Nie bądź obojętny”.
Poprzez wystawę, szereg wydarzeń, działań i publikacji oraz zaangażowanie wielu osób ze świata sztuki czy nauki będziemy starać się wprowadzić XI przykazanie do naszej codzienności – symbolicznie i praktycznie. Zależy nam na tym, by być jemu wiernymi:
„bo jeżeli nie, to się nawet nie obejrzymy, jak na nas, jak na naszych potomków, «jakieś Auschwitz» nagle spadnie z nieba”.
Ramowy program obchodów:
„Wokół nas morze ognia. Losy żydowskich cywilów podczas powstania w getcie warszawskim” – wystawa czasowa
- 18 kwietnia 2023-8 stycznia 2024
Wystawę otwieramy w przeddzień 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim. Po raz pierwszy opowiadamy o nieznanej stronie powstania, oddajemy głos cywilom, którzy ukrywali się w getcie. Pomimo rozpaczy, głodu, strachu, nieludzkich warunków walczyli o każdy kolejny „dzień, godzinę, minutę”. Ich opór był tak samo ważny, jak ten z bronią w ręku.
Autorka koncepcji wystawy: prof. Barbara Engelking; kuratorka wystawy: Zuzanna Schnepf-Kołacz.
- 19 kwietnia 2023
Po raz 11. zorganizujemy akcję społeczno-edukacyjną Żonkile pod hasłem „Łączy nas pamięć”, której hasłem przewodnim tym razem będą cywile. Na ulicach Warszawy wolontariusze będą rozdawać papierowe żonkile – symbol wspólnej pamięci o powstaniu w getcie. W 2023 roku po raz pierwszy żonkile zostaną rozdane przez wolontariuszy również w pięciu miastach Polski: Łodzi, Krakowie, Wrocławiu, Białymstoku oraz Lublinie.
W ramach akcji Żonkile oraz programu „Nie bądź obojętny. 80 rocznica powstania w getcie warszawskim” w dniach 16-22 kwietnia przygotowaliśmy szeroki program towarzyszący.
„Żydzi europejscy w obliczu nieuchronności Zagłady” – międzynarodowa konferencja naukowa
- 23-25 kwietnia 2023
- Zgłoszenia do 22 kwietnia >>
Celem konferencji jest rozpoznanie i opisanie doświadczenia życia Żydów w obliczu bliskiego i nieuchronnego zagrożenia Zagładą. Jak rozprzestrzeniały się informacje o masowych mordach? Jak Żydzi adaptowali się do warunków ekstremalnych? Jak wyglądało ich życie dzień po dniu w tych warunkach? Jakie były ich przeżycia i emocje oraz świadomość dalszego losu?
„There was no hope. Vereint in der Erinnerung” – koncert
- 12 maja 2023 (piątek), godz. 10.00, 12.00
- KUP BILET >>
Beethoveen Orchestra Bonn zaprosi na dwa wyjątkowe koncerty, by upamiętnić pamięć Żydów i Żydówek z getta warszawskiego utworami takich artystów, jak Władysław Szpilman, Mieczysław Wajnberg czy Josima Feldschuh.
Millennium Docs Against Gravity
- 12-14 maja 2023 (piątek-niedziela)
Millennium Docs Against Gravity to największy festiwal filmów dokumentalnych w Polsce i jeden z największych na świecie. W 2023 roku jeden z bloków poświęcony będzie hasłu „Nie bądź obojętny/-a”, zarówno w odniesieniu do tematów historycznych, jak i współczesnych.
„Nie bądź obojętny” – Teatr Forum w Muzeum POLIN
- warsztaty: marzec-maj
- spektakl: 15 maja 2023 (poniedziałek)
Teatr Forum to historie opowiadane przez młodych ludzi, nastolatków. W muzealno-teatralnej przestrzeni, którą stworzą, będą pracowali z tematami, które są dla nich ważne, z tym co ich boli, co chcieliby zmienić, co nie jest dla nich obojętne.
„Still Standing” – performance
- 16 maja 2023 (wtorek)
„Still Standing” to działanie performatywne, w którym ciało traktowane jest jako nośnik pamięci i żywa rzeźba powstająca w relacji do miejsca. Działanie wchodzi w dialog z historyczną choreografią izraelskiej choreografki Noa Eshkol przygotowaną przez nią na obchody 10. rocznicy powstania w getcie warszawskim i zaprezentowaną w 1953 roku w kibucu Lohamei Hageta’ot (Bojowników Getta) w Izraelu. Działanie będzie przeprowadzone we współpracy z muranowianami i muranowiankami w nawiązaniu do daty zburzenia Wielkiej Synagogi na Tłomackiem.
Pamięć o Zagładzie Romów – kurs edukacyjny
- czerwiec-sierpień 2023
Kurs edukacyjny wokół pamięci o Zagładzie Romów w oparciu o wystawę czasową „Wokół nas morze ognia”. Kulminacja kursu to sierpień 2023 w związku z Międzynarodowym Dniem Pamięci o Zagładzie Romów.
Spacery choreograficzne
- wrzesień-listopad 2023
Spacery choreograficzne to propozycja innego, osadzonego w doświadczeniu cielesnym poznawania wystawy. Umożliwia ono bądź to uaktywnienie odmiennych od zazwyczaj używanych na ekspozycjach zmysłów, bądź to skupianie się na wybranym aspekcie sensualnego doświadczania – wyostrzaniu określonego zmysłu. Spacery poprowadzi Weronika Pelczyńska.
Wokół pamięci o wojnie. Warsztaty polsko-ukraińskie. Konteksty historyczne i współczesne
- październik-listopad 2023
Punktem wyjściowym do warsztatów jest pamięć. Pamięć życia w żydowskich gettach w czasie drugiej wojny światowej i współczesnego życia w ogarniętych wojną ukraińskich miastach. Będziemy się zastanawiać nad tymi dwiema perspektywami na podstawie indywidualnych losów Żydów/Żydówek i Ukraińców/Ukrainek. Warsztaty będą się odbywały częściowo w oparciu o wystawę czasową.
Warsaw Jewish Film Festival
- 23-29 października 2023 (poniedziałek-niedziela)
Warsaw Jewish Film Festival jest przeglądem najnowszego kina międzynarodowego z konkursem fabuł i dokumentów poruszających szeroko rozumianą „tematykę żydowską”. Festiwal to miejsce spotkań, gdzie silnie obecna jest teraźniejszość, która wyrasta z historii. W 2023 roku festiwal przyjmie hasło przewodnie „Nie bądź obojętny”.
Formy oporu. Jaką wspólnotę pamięci budujemy? – konferencja edukacyjna
- 27-29 października 2023 (piątek-niedziela)
Ruch oporu w okresie II wojny światowej obejmował różnorodne formy sprzeciwu wobec władz okupacyjnych, jednak najsilniej w zbiorowej pamięci odcisnęła się walka zbrojna. Opór ludności cywilnej wiązał się z ogromnym ryzykiem. Jak takie podejście do pojmowania oporu przekłada się na edukację, postrzeganie historii oraz kształtowanie współczesnych postaw patriotycznych? Wokół tych pytań będą toczyć się spotkania w ramach konferencji edukacyjnej Muzeum POLIN poświęconej pamięci o ludności cywilnej warszawskiego getta.
Chór POLIN
- listopad-grudzień 2023
Projekt muzyczno-performatywny Chóru POLIN przygotowany w odniesieniu do treści wystawy czasowej. Chór POLIN to społeczny chór działający od 2014 roku przy Muzeum Historii Żydów Polskich. W każdym kolejnym projekcie chór stara się pójść o kilka kroków do przodu bądź o kilka kroków w bok w stosunku do wcześniejszych realizacji.
Nagroda POLIN
- druga połowa listopada 2023
Celem konkursu Nagroda POLIN jest promocja postaw i działań zgodnych z misją muzeum. Laureatami nagrody są osoby lub organizacje, które swoimi działaniami chronią pamięć o historii polskich Żydów oraz przyczyniają się do kształtowania wspólnej przyszłości, wzajemnego zrozumienia i szacunku. Nagroda jest przyznawana od 2015 roku. 2023 rok to szczególny czas na wyróżnienie tych, którzy nie są obojętni.
Całoroczne cykle wydarzeń
W 2023 roku w ramach programu towarzyszącego wystawie zaprosimy na wydarzenia, które odbywać się będą w ramach serii spotkań – zarówno na żywo w muzeum, jak i online.
Podcast: Cykl „Nie bądź obojętny”
- marzec-grudzień 2023
- najbliższy odcinek: 13 kwietnia (czwartek), godz. 20.00, „Historia i obojętność”
Myślą przewodnią nowego cyklu podcastów Muzeum POLIN będzie XI przykazanie „Nie bądź obojętny”, które – przywołane przez Mariana Turskiego przed bramą śmierci – obiegło cały świat. Postaramy się przyjrzeć obojętności z rozmaitych perspektyw i zastanowić się, czym jest obojętność, a może też, czym nie jest. Jakie są źródła obojętności? Do czego obojętność prowadzi lub może prowadzić? Czy to jest jakiś moralny nakaz, obowiązek, cywilizacyjny stempel, wewnętrzny impuls, indywidualna potrzeba? Wszystkie rozmowy prowadzić będzie prof. Karolina Wigura.
- marzec-grudzień 2023
Spotkania literackie wokół nowych wydawnictw związanych z 80. rocznicą powstania w getcie warszawskim.
Storytelling. Rówieśnicy-Przewodnicy
- warsztaty: marzec-czerwiec 2023
W trakcie 10 spotkań nastolatkowie poznają historię oraz losy żydowskich rówieśników, takich jak Mary Berg, Dawid Sierakowiak czy młody poeta z getta łódzkiego Abram Cytryn. Następnie będą uczyć się budowania opowieści oraz wspólnie z edukatorami na nowo będą odkrywać oraz interpretować teksty z kanonu lektur. Pod koniec projektu stworzą autorski spacer po wystawie czasowej.
Kobiety i opór w getcie warszawskim – kurs online
- kwiecień-maj 2023, platforma online
Prelegentki, polskie naukowczynie, pisarki i aktywistki spojrzą na historię warszawskiego getta z perspektywy kobiet i gender. Uczestnicy wraz z wykładowczyniami zastanowią się wspólnie, dlaczego historia oporu w getcie dotąd pomijała udział kobiet i jakie znaczenie dla zrozumienia historii getta ma gender.
Bez cienia. Kryjówki getta warszawskiego
- 22 kwietnia (sobota) – jesień 2023
Od 22 kwietnia w 6 lokalizacjach na Muranowie staną instalacje symbolicznie znakujące miejsca ukrywania się ludności cywilnej. Po zakończeniu powstania w getcie warszawskim dawna dzielnica żydowska została zrównana z ziemią. We współczesnej Warszawie nie ma po niej niemal żadnego śladu. Tak jak po kryjówkach i bunkrach, które Żydzi i Żydówki budowali, by znaleźć schronienie w trakcie powstania. Wraz z SENNA kolektyw postanowiliśmy przywrócić miejskiej rzeczywistości pamięć o tych miejscach.
Spacery po wystawie „Wokół nas morze ognia”
- kwiecień-grudzień 2023, wybrane niedziele miesiąca, godz. 14.00
- spacery prowadzone przez przewodników Muzeum POLIN
Oprowadzania autorskie po wystawie „Wokół nas morze ognia”
- kwiecień-grudzień 2023, wybrane soboty miesiąca, godz. 12.00
Cykl autorskich oprowadzań, podczas których uczestnicy będą mieli okazję poznać indywidualne podejście do wystawy „Wokół nas morze ognia” osób reprezentujących różne obszary: nauki, sztuki, edukacji, krytyki. Będą to spotkania przede wszystkim z twórczyniami i twórcami wystawy.
Warsztaty dla lokalnych liderów i edukatorów wokół wystawy „Wokół nas morze ognia”
- maj-sierpień 2023
Program kursu powstał z myślą o edukatorach i edukatorkach oraz lokalnych liderach i liderkach działających w obszarze międzykulturowości i/lub dziedzictwa żydowskiego. Spotkanie to umożliwi pogłębienie ich wiedzy oraz rozwój umiejętności, a także sieciowanie.
Spacery miejskie
- maj-październik 2023
Cykl spacerów miejskich, których tematy nawiązywać będą do historii getta warszawskiego. Prześledzimy wspólnie, jak przebiegały granice getta i jakie pozostawiło ślady. Poznamy historie związane z ratowaniem dzieci, a także wydobędziemy muranowskie herstorie.
„Untold Stories, Unsung Heroes”, „Nieopowiedziane historie, nieznani bohaterowie”
- wrzesień-listopad 2023
Trzy spotkania z potomkami bohaterów „Wokół nas morze ognia” – cywili, którzy przetrwali powstanie w getcie w jego murach i opisali je we wspomnieniach. Rozmowy poprowadzi prof. Barbara Kirshenblatt-Gimblett, główna kuratorka wystawy stałej Muzeum POLIN.
Zajęcia realizowane będą w ramach naszej oferty edukacyjnej na rok szkolny 2023/2024 w formie stacjonarnej i online. Dzięki warsztatom młodzież będzie lepiej rozumiała procesy historyczne i uwrażliwi się na przejawy wykluczania ze społeczeństwa osób, które w jakiś sposób różnią się od większości. Zrozumie, że aby zmienić świat, nie możemy być obojętni.
Historia mówiona: nowe produkcje filmowe i publikacje
Od kwietnia zapraszamy na premiery filmowe oraz publikacje nowych artykułów na portalach Wirtualny Sztetl oraz Polscy Sprawiedliwi. Przybliżmy w nich portrety osobiste świadków getta warszawskiego, opublikujemy ikonografię z gett w okupowanej Polsce. Zaprezentujemy nowe opracowanie historyczne na temat postaw Polaków wobec powstania w getcie warszawskim, a także uzupełnione historie pomocy udzielonej Żydom przez m.in. Andrzeja i Czesława Miłoszów.
Cykl sześciu etiud filmowych – portretów osobistych, będących zapisem współczesnych spotkań z Ocalałymi z getta warszawskiego oraz osobami, które zetknęły się dziedzictwem getta zapisanym w historii rodzinnej, przedmiotach oraz przestrzeni miejskiej.
Cykl filmowy „W poszukiwaniu żywej pamięci: filmowe spotkania ze świadkami getta warszawskiego” jest próbą uchwycenia autentycznej, żywej pamięci: pamięci cielesnej i emocjonalnej, związanej z indywidualnym doświadczeniem. Wspomnienia posiadają tu również charakter somatyczny, zakotwiczony w ciele. Pamięć i pamiętanie są zaś nierzadko procesami problematycznymi, na które składają się także wyrwy, nieciągłości, sprzeczności, wyobrażenia oraz próby rekonstrukcji – własnego losu, historii rodzinnej czy społecznej.
Filmowe portrety osobiste są dokumentem ukazującym wpływ bezpośredniego i zapośredniczonego doświadczenia getta warszawskiego na tożsamość bohaterów w różnych etapach ich życia.
- Pomysł i realizacja: Józef Markiewicz / Muzeum POLIN.
- Premiera kolejnych etiud: co dwa tygodnie, począwszy od 21 kwietnia.
Bohaterki i bohaterowie cyklu:
- Irena Agata Bołdok,
- Barbara Góra,
- Hanna Szmalenberg,
- Ludwik Górski,
- Joanna Podgórska,
- Aleksandra Sobiecka.
Publikacje w ramach programu
Marian Berland, „Dni długie jak wieki. Świadectwo z ukrycia od powstania w getcie warszawskim 1943–1944”
- KUP KSIĄŻKĘ >>
- Koedycja z Ośrodkiem KARTA, książka z serii KARTY „Żydzi polscy”
- Premiera: 11 kwietnia 2023 roku
Wstrząsające wspomnienia polskiego Żyda, pisane na prośbę działaczy „Żegoty” w 1944 roku w ukryciu, po stronie „aryjskiej” w Warszawie. Zdaniem Mariana Turskiego jedno z najważniejszych pisanych po polsku świadectw Zagłady. Ze wstępem Mariana Turskiego i posłowiem Barbary Engelking.
„Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego”
- Koedycja z Wydawnictwem Czarne
- Premiera: 12 kwietnia 2023 roku
Książka pod redakcją Sylwii Chutnik i Moniki Sznajderman, poświęcona bohaterkom, które znane były do tej pory tylko z imienia, lapidarnych wzmianek w tekstach źródłowych lub pojawiały się jako towarzyszki walki swoich kolegów.
Autorki:
- Kalina Błażejowska,
- Katarzyna Czerwonogóra,
- Agnieszka Dauksza,
- Patrycja Dołowy,
- Agnieszka Glińska,
- Hanka Grupińska,
- Agnieszka Haska,
- Natalia Judzińska,
- Magdalena Kozłowska,
- Joanna Ostrowska,
- Karolina Sulej,
- Anna Szyba,
- Karolina Szymaniak,
- Monika Tutak-Goll,
- wstęp: Zuzanna Hertzberg.
