– Jan Zachwatowicz stał się człowiekiem legendą. Wywarł zasadniczy wpływ na kierunek odbudowy i konserwacji polskich zabytków po II wojnie światowej. Był inicjatorem odbudowy m.in. Starego i Nowego Miasta, jak również Zamku Królewskiego – powiedział prezydent m.st. Warszawy, Rafał Trzaskowski, podczas dzisiejszej uroczystości.
Uroczystość odsłonięcia pomnika Jana Zachwatowicza była zwieńczeniem trzech ubiegłorocznych jubileuszy: obchodów 120. rocznicy urodzin architekta, 75. rocznicy odbudowy Warszawy i 40. rocznicy wpisu Starego Miasta na Listę UNESCO.
– Już w styczniu 1945 r. podjęto decyzję o odbudowie zniszczonego miasta, w miesiąc później powołano Biuro Odbudowy Stolicy. Jan Zachwatowicz od samego początku działał w strukturach tej instytucji. Także od samego początku z uporem domagał się, by Stare Miasto było wierną rekonstrukcją historyczną z wprowadzonymi elementami nowego osiedla, a nie całkowicie współczesną kreacją. A w początkach odbudowy, wśród decydentów, takie stanowisko wcale nie było oczywiste – mówi Renata Kaznowska, zastępca prezydenta m.st. Warszawy.
Pomnik został odsłonięty na Międzymurzu Piotra Biegańskiego na warszawskim Starym Mieście w 121. rocznicę urodzin Jana Zachwatowicza. Przedstawia postać profesora wraz z tablicą o treści: „1900-1983 Jan Zachwatowicz architekt odbudowanej Warszawy”. Wykonany został z brązu odpornego na ścieranie i pokrytego patyną przez Pracownię Rzeźby FORMA Karol Badyna. Za budowę odpowiadał śródmiejski Zarząd Terenów Publicznych.
Inicjatorem upowszechniania pamięci prof. Jana Zachwatowicza było Towarzystwo Przyjaciół Warszawy, działające przy aprobacie i wsparciu projektu przez Radę m.st. Warszawy.
– 75 lat od powstania Biura Odbudowy Stolicy i w 40. rocznicę wpisania Starówki na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, przypominamy sobie heroizm rekonstrukcji Starego Miasta i jego autora. Będziemy mogli go teraz spotkać w miejscu, któremu się poświęcił i które będzie z nim na zawsze związane – mówi Ewa Malinowska-Grupińska, przewodnicząca Rady m.st. Warszawy.
Odbudowa miasta
Odbudowa powojennej Warszawy, jej najważniejszych zabytków, jak również historycznego krajobrazu architektonicznego dokonana była wbrew obowiązującym doktrynom konserwatorskim, które nie dopuszczały rekonstrukcji. Mimo to symbolika procesu przywracania miasta mieszkańcom, zaangażowanie konserwatorów i architektów, artystów, rzemieślników działających w Biurze Odbudowy Stolicy zdecydowało, że Stare Miasto zostało odbudowane.
Postać Jana Zachwatowicza
Jan Zachwatowicz był architektem, historykiem architektury, profesorem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej; po 1945 r. kierownikiem Biura Odbudowy Stolicy, a następnie Generalnym Konserwatorem Zabytków.
Jego postawa wyrażała wielkie dążenie wojennego pokolenia warszawiaków do odbudowy swego zniszczonego miasta. Przekonał społeczność międzynarodową do wartości tego dzieła odbudowy – efektem było wpisanie Starego Miasta w 1980 r. na listę UNESCO.
Prócz działalności praktycznej był także inicjatorem powołania międzynarodowego komitetu ICOMOS, współtwórcą Karty Weneckiej (dokument dot. doktryny konserwatorskiej). Profesor Zachwatowicz jest autorem zwycięskiego projektu (wyłonionego w wyniku konkursu wśród uczestników Konwencji Haskiej z 1954 r.) znanego na całym świecie znaku Błękitnej tarczy – służącemu ochronie obiektów zabytkowych przed zniszczeniem w trakcie działań zbrojnych. Ten międzynarodowy symbol zabytków jest jednocześnie dowodem na rangę profesora na arenie nie tylko krajowej, ale też międzynarodowej.
