Projekt nowej zabudowy na miejscu pałacu Saskiego przygotowało Miasto Eksperyment.
Projekt-ilustrację traktować należy jako intelektualną prowokację mającą na celu zwrócenie uwagi na złożoność problematyki odbudowy/budowy Pałacu Saskiego jako nowej Siedziby Władz Miasta i komunikowanego przez taki budynek przekazu. Zastąpienie nieistniejącego gmachu Pałacu budynkami Rotundy – symbolem nowoczesnej architektury stolicy wyraża ukierunkowanie miasta ku przyszłości i rozwojowi.
Rozpoczęcie procedury sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzeni dla Osi Saskiej i okolic jest dobrym momentem, by zastanowić się, czego oczekujemy od reprezentacyjnych przestrzeni miasta. Innymi słowy: co chcemy, by nasze miasto mówiło o nas.
Stowarzyszenie Saski 2018 rozpoczęło na nowo dyskusję wokół zagospodarowania zachodniej pierzei placu Piłsudskiego, promując ideę budowy pałacu Saskiego, pałacu Brühla oraz kamienic wzdłuż ulicy Królewskiej w ich kształcie architektonicznym sprzed 1944 roku. Jakkolwiek prawdą jest, że plac, obecnie rozległy, pusty i przygnębiający, domaga się dookreślenia czytelnymi ścianami, o tyle nieprawdą jest, że jedyną alternatywą dla tego stanu rzeczy jest uzupełnienie jego zabudowy imitacją budynków przedwojennych.
Celowo używam tu określenia „imitacja”, a nie powszechnie stosowanego hasła „odbudowy”. Trzeba wyraźnie powiedzieć że proponowana zabudowa (oprócz wystroju elewacji) nie ma wiele wspólnego z historyczną. Każda współczesna funkcja, muzeum czy urząd miasta, wymaga indywidualnego ukształtowania przestrzeni wewnątrz budynku, zgodnego z jej wymogami użytkowymi, a niemożliwego do pogodzenia ze sztywnymi podziałami narzuconymi przez historyzującą strukturę obiektu. Tym bardziej, że dzisiejsza technologia czy styl życia i wynikające z niego oczekiwania wobec budynków znacznie różnią się od wymogów stawianych budownictwu nawet w niedalekiej przeszłości. Do czego może prowadzić próba pogodzenia tych różnych standardów, można zaobserwować na skrzyżowaniu Nowego Światu i Świętokrzyskiej, o czym „Gazeta Stołeczna” alarmuje od kilku dni. Na dachu restaurowanej kamienicy pojawiły się ogromne urządzenia instalacji wentylacyjnej, która zwyczajnie nie pomieściła się wewnątrz budynku.
Tak więc zadanie „odbudowy” pałacu byłoby z wszech miar wyzwaniem projektowym, a nie prostym i wiernym odtworzeniem zabudowy, nijak mającym się do teorii konserwacji zabytków. Budowa obiektu na wskroś współczesnego i jedynie podszywającego się pod estetykę historyczną jest oszustwem. W ten sposób zaciera się granica między tym, co jest zabytkiem, a co współczesną kopią. Trzeba uświadomić sobie że obiekt zabytkowy z wszystkimi swoimi nawarstwieniami jest dokumentem, świadectwem mijających epok, zmieniających się prądów myślowych, funkcji, zniszczeń wojennych. Decyzja o odbudowie w tym czy innym stylu jest wobec tego decyzją arbitralną, bardziej lub mniej świadomie polityczną i w znacznej mierze opartą na emocjach. Jest to tworzenie subiektywnej narracji polegającej na wybieraniu z przekazu historycznego tylko tych wątków, które nam „pasują”. Stąd na przykład postulat, by zamiast klasycystycznego Saskiego odbudować barokowy pałac Morsztyna. I dlatego też nie dyskutujemy nad odbudową soboru Aleksandra Newskiego.
Jakiej narracji wobec tego oczekujemy? Co chcemy zakomunikować poprzez architekturę reprezentacyjnych przestrzeni miasta? Jeśli nowy budynek miałby mieścić ratusz, co wydaje się najlepszą funkcją dla tego miejsca i najlepszym miejscem dla tej funkcji, to czy nie powinien on raczej pokazywać, jakim miastem Warszawa jest dzisiaj i kim są jej obecni mieszkańcy? Jakie są ich aspiracje i miejsce w świecie? Tylko językiem współczesnej architektury można wyrazić marzenie o nowoczesnej metropolii, mieście przyszłości, otwartym i pozbawionym kompleksów. Czy zamiast budować replikę miasta przedwojennego nie lepiej pokazać, że – mimo całkowitego zniszczenia – miasto odrodziło się jako organizm żywy? Dlatego nie bójmy się nowoczesnej architektury. I nie bójmy się jej w tym miejscu i dla tej funkcji. Używajmy języka architektury świadomie.
FutuWawa
